De opbloei van de aardewerknijverheid in Gelderland en Overijssel na 1800 en de rol van Duitse immigranten
Grote pottenbakkerscentra zoals Bergen op Zoom, Oosterhout, Gouda en Friesland zijn wel bekend. Daarnaast bestonden er nog kleinere pottenbakkerijen die op geringe schaal hebben geproduceerd.
Hoewel klei en turf overal in Nederland beschikbaar waren, dan wel gemakkelijk konden worden aangevoerd, waren pottenbakkerijen niet gelijkmatig over het land verspreid. In vier concentratiegebieden bleken de vestigingsfictoren gunstiger dan elders, en daar had de aardewerknijverheid een meer dan regionale betekenis. Dat was in Friesland, Zuid-Holland {Gouda en wijde omgeving), West-Brabant (Bergen op Zoom en Oosterhout) en Oost-Brabant/Noord-Limburg. Een artikel door Adri van der Meulen en Paul Smeele.
Ook buiten deze regio's waren er pottenbakkerijen, maar bescheidener van schaal en geringer in aantal, en met een lokaal verzorgingsgebied. De provincies Gelderland en Overijssel behoorden in de achttiende eeuw tot deze periferie, toen er naast Winterswijk vermoedelijk slechts in enkele andere plaatsen aardewerk werd geproduceerd. De lokale produktie zal zeker de behoefte niet hebben kunnen dekken; daarin voorzag de import uit de concentratiegebieden, en uit Duitsland, onder meer uit Ochtrup. Sedert de tweede helft van de achttiende eeuw werd de aardewerkmarkt verstoord door hevige buitenlandse concurrentie, die negatieve gevolgen had voor de grote produktiecentra. Niettemin werden er strategieën gevonden om hieraan het hoofd te bieden, met een merkwaardig positieve uitwerking voor met name het Gelderse gebied en iets later ook voor Overijssel. In dit artikel wordt aandacht besteed aan de verstoring van de markt, en de gevolgen hiervan voor het GeldersOverijsselse grensgebied, dat in de negentiende eeuw nieuwe kansen krijgt.
Dit artikel is eerder verschenen in het boek Topfer, Kramer, Pottenbakkers; Keramiek tussen IJssel & Berkel dat uitgegeven is ter gelegenheid van de gelijknamige tentoonstelling in 2000
